– Ortodoksyjnym bluesmanem byłem tylko na początku. A potem cały czas poszukiwałem, kombinowałem, eksperymentowałem. Bo zawsze mnie korciło, by zrobić to trochę inaczej, niż robili moi mistrzowie – mówi Sławek Wierzcholski.
A wszystko zaczęło się dość przypadkowo… Latem 1980 roku po drugim roku studiów prawniczych Sławek wziął urlop dziekański i wyjechał do USA. Kierowały nim poważne zamiary matrymonialne, ale za Oceanem zamiast przed ołtarz trafił jako wolny słuchacz na wykłady z teorii jazzu na Indiana University w Bloomington. Potem przeniósł się do Chicago – miasta usianego bluesowymi klubami, niczym dobre ciasto rodzynkami. Kilka razy udało mu się wejść na scenę i dołączyć z harmonijką do Czarnych Mistrzów. Co prawda w ramach odpłatnych jamów, na kilka chorusów, ale i tak było warto, no bo gdzie indziej na świecie – on, 22-letni młokos z Polski – mógłby stanąć ramię w ramię z takimi tuzami bluesa, jak Buddy Guy czy Junior Wells?
Niespełna rok później wrócił do rodzinnego Torunia zaopatrzony w komplet bluesowych harmonijek, gitarę Gibson Les Paul oraz doszlifowany język angielski. Wiosną 1982 roku, w pierwszych miesiącach stanu wojennego, na mieście pojawiły się plakaty zapowiadające koncert nowego zespołu. W takich oto okolicznościach na polskiej scenie bluesowej zadebiutowała Nocna Zmiana Bluesa, formacja, która po latach stała się jednym z najważniejszych wykonawców tego gatunku nad Wisłą. Sławek zaś dość szybko (acz nie bez rozterek) uznał, że nie będzie ani prawnikiem (choć studia skończył), ani też nauczycielem angielskiego (choć jego znajomość w śpiewaniu bluesa bardzo mu się przydała, a i trzyletnie nauczanie w żeńskim studium nauczycielskim do dziś wspomina z sympatią).
*
Swój dotychczasowy 34-letni żywot Nocna Zmiana Bluesa zaznaczyła kilkoma bluesowymi wcieleniami: od stylistycznej ortodoksji po – od wielu lat – bluesa śpiewanego po polsku. Do tego dodać trzeba liczne artystyczne mariaże (zespołu, tudzież autorskie lidera) m.in. z folkiem, jazzem, muzyką symfoniczną, a nadto współpracę z czołówką polskich muzyków rockowych i jazzowych, alianse z muzykami ludowymi, wielce nobilitujące nagrania z mistrzami gatunku – Louisianą Redem i Charlie Musselwhite’m, wreszcie jedyne w sobie spotkania z B.B. Kingiem.
Sławek (z zespołem bądź solo) ma dzisiaj na koncie 28 albumów, w tym cztery o statusie „Złotej Płyty”. Za Wielką Wodą, gdzie trzy i pół dekady temu terminował, płyta live Nocnej Zmiany Bluesa „Back to the Roots” dotarła do półfinałów konkursu International Blues Challenge’ 2016 w kategorii „The Best Self-Produced CD”. W tym samym Memphis w 2013 roku jego zespół wygrał miejsce w półfinale tego największego na świecie konkursu bluesowego.
Pamiętać też trzeba, że dzięki Sławkowi Wierzcholskiemu w polskiej muzyce nastąpiła prawdziwa emancypacja harmonijki ustnej nie tylko jako instrumentu solowego, ale i wiodącego, on sam natomiast podniósł grę na harmonijce do rangi sztuki. Doceniali to czytelnicy kwartalnika „Twój Blues”, przyznając mu kilkukrotnie (ostatnio za rok 2015) miano harmonijkarza roku. Ale lider NZB to nie tylko wybitny instrumentalista, ale również autor podręczników gry na harmonijce, wykładowca warsztatów bluesowych oraz endorser firmy Hohner. To także autor bądź współautor prawie 400 piosenek oraz kompozytor muzyki do seriali TV („Babilon PL”) i spektakli teatralnych („Tajemnica Tomka Sawyera”). Od 30 lat jest współpracownikiem Polskiego Radia (m.in. 12 lat w Trójce, 10 lat w RDC, od 2 lat w Programie 2), a od 16 lat dyrektorem artystycznym festiwalu „Harmonica Bridge” w Toruniu. Z okazji 30-lecia działalności artystycznej odznaczono go srebrnym medalem „Gloria Artis”. Poszczycić się też może honorowym obywatelstwem Rawy Mazowieckiej oraz miasta i gminy Leśna. Dodajmy jeszcze, że barwne dzieje Sławka i Nocnej Zmiany Bluesa opisano na kartach książek „Chory na bluesa” (2002) i „Cały ten blues – przypadek Sławka Wierzcholskiego” (2015).
*
Niniejszy zbiór nie jest debiutem Sławka i jego zespołu w ramach „Złotej kolekcji”, albowiem kilkanaście lat temu ukazały się pod tym szyldem nagrania z płyt zrealizowanych przed rokiem 2000. Teraz do słuchaczy trafiają bluesy Wierzcholskiego napisane już w XXI wieku i to trafiają w podwójnej dawce.
Pierwsza z płyt zawiera nagrania studyjne, zaczerpnięte z albumów „Blues w filharmonii” (2009), „Matematyka serc” (2014), „30” (2012), „Harmonijkowy as” (2006), „Piątek wieczorem” (2004 – z udziałem organisty Wojciecha Karolaka) oraz „Przejściowy stan” (2001), na której Sławek odważnie połączył bluesową tradycję z elementami folku, muzyki etnicznej, rocka i piosenki autorskiej.
Druga część „Złotej kolekcji” to krążek z nagraniami koncertowymi. Pochodzą one z płyt „Back to the Roots” (zapis występu w Olsztynie, 29.11.2014 r.), „Koncert w Suwałkach” (2010 – z towarzyszeniem skrzypka Jana Błędowskiego), „Blues w sile wieku” (2005 – swego rodzaju the best w wersji live). Znajdziemy tu również piosenkę „Nie będzie mnie”, która dotąd ukazała się jedynie na Antologii Polskiego Bluesa cz. 2” (2009) – nagranie zrealizowano w 2009 roku podczas koncertu w Lapidarium Muzeum Historycznego w Warszawie.
Jest też w tym zestawie kilka rarytasów dla bluesowych kolekcjonerów: wyselekcjonowane z płyt DVD piosenki „Kłopoty” (DVD „30”) i „Robota kipi” (DVD „Ćwierć wieku z bluesem”), wycinek z festiwalu Rawa Blues’ 2015 („Whisky i baby” z tekstem Bogdana Olewicza nawiązującym do „Whiskey and Wimmen” Johna Lee Hookera), „Polski blues” z koncertu w Zamościu, gdzie Nocnej Zmianie Bluesa towarzyszyła miejscowa Orkiestra Symfoniczna im. Karola Namysłowskiego, wreszcie motoryczny „John Lee Hooker” z występu w towarzystwie supergrupy Wieko (m.in. Ryszard Sygitowicz, Mietek Jurecki, Tomasz Zeliszewski).
Odnotujmy jeszcze, że od kilkunastu lat na tej samej zmianie ze Sławkiem Wierzcholskim bluesa grają gitarzyści Marek Dąbrowski i Witek Jąkalski, basista Piotr Dąbrowski i perkusista Grzegorz Minicz.
A teraz najwyższy już czas poddać się nastrojowi złotych przebojów Sławka i jego Drużyny… Wszak „blues mieszka w Polsce – to żaden cud, warunki świetne ma przecież tu…”.
Mariusz Szalbierz
CD 1
1. Chce się grać
2. Mój toast
3. Co ma być
4. Będę cię miał
5. Chińskie cienie
6. Blues dla zmartwionych
7. Przestań już
8. Kule
9. Przejściowy stan
10. 19 kwietnia
11. Co to jest blues
12. Jednym ruchem
13. Piątek wieczorem
14. Kapitulacja
15. Koniec czy początek
16. Imperatyw podróży
17. Nie wiem
18. Ja i on
19. Nadzieja to ty
20. Harmonijkowy as
CD 2
1. Szósta zero dwie (live)
2. Robota kipi (live)
3. Blues mieszka w Polsce (live)
4. Papieros na śniadanie (live)
5. Meisterklasse Boogie (live)
6. Nocne rozmyślania (live)
7. Polski blues (live)
8. Wspaniałe dziewczyny (live)
9. To jesień, to jesień (live)
10. Nie będzie mnie (live)
11. Amazing Grace (live)
12. Hotelowy blues (live)
13. Kłopoty (live)
14. Chodź chodź (live)
15. Whisky i baby (live)
16. John Lee Hooker (live)
17. Późno (live)
18. Chory na bluesa (live)